20-21 czerwca 2024 r. odbyło się w Łodzi kolejne posiedzenie Podkomitetu KUP ds. rozwoju partnerstwa. Jest to gremium powołane w ramach Komitetu Umowy Partnerstwa i składa się z przedstawicieli Instytucji Zarządzających programami krajowymi i regionalnymi finansowanymi z funduszy europejskich w Polsce oraz przedstawicieli partnerów - władz lokalnych i administracji, sektora nauki, partnerów społecznych (tj, związków zawodowych i org.pracodawców) oraz przedstawicieli zorganizowanego społeczeństwa obywatelskiego.
Podczas posiedzenia poruszano następujące zagadnienia:
- zapoznaliśmy się z ekspertyzą prawną nt. wzmocnienia skuteczności komitetów monitorujących w poszanowaniu przestrzegania Karty Praw Podstawowych Unii Europejskiej (zlecona przez OFOP), którą omówił adw. prof. INP PAN dr hab. Maciej Taborowski.
Podczas dyskusji podziękowałam za sporządzenie tej ekspertyzy, na pewno może ona być pomocna w dalszych pracach nt. formułą funkcjonowania komitetów. Zaznaczyłam jeszcze dodatkowe wyzwania, które mają przedstawiciele/-ki organizacji pozarządowych, którzy stoją na straży wartości i praw wynikających z Traktatów i Karty, a którzy mogą być postrzegani jako te osoby, które "blokują fundusze" - na pewno nie jest to wdzięczna rola i wymaga wsparcia, gdyż nie każdy ma w sobie tyle determinacji i umiejętności zabrania głos w takich sprawach na forum narażając się na uszczypliwe komentarze, jest to na pewno olbrzymi stres, potrzeba wsparcia obrońców praw w debacie publicznej wynika z unijnej Strategii na rzecz wzmocnienia KPP i z niedawno przyjętej "antySLAPPowej" Dyrektywy unijnej.
Z uwagi, iż od początku mojego zaangażowania się w prace społeczne na rzecz monitorowania zasad i wartości UE podczas realizacji inwestycji z wykorzystaniem funduszy europejskich zdaję sobie sprawę, że rola przedstawicieli/-ek NGOs w komitetach monitorujących nie należy do najprzyjemniejszych czynności. Warto przypomnieć, że obecnie także dzięki dużym moim staraniom w każdym komitecie monitorującym Politykę Spójności UE w Polsce mamy po 5 organizacji, które czuwają nad respektowaniem kluczowych zasad, tj. praw podstawowych, równości kobiet i mężczyzn, niedyskryminacji, dostępności dla osób z niepełnosprawnościami oraz zrównoważonego rozwoju. W poprzednich perspektywach udział takich organizacji i ich przedstawicieli/-ek nie był realizowany aż w takim stopniu. - zapoznaliśmy się z Ekspertyzą prawną dotycząca równości stron oraz obciążeń administracyjnych w umowach o dofinansowanie w wybranych krajowych i regionalnych programach perspektywy finansowej 2021-2027, którą omówił adw. Patryk Dykas
- przeprowadzono dyskusję i podjęto Uchwałę Podkomitetu w sprawie zmiany zapisów dotyczących konfliktu interesów w Wytycznych dot. Komitetów Monitorujących na lata 2021-2027
- przeprowadzono dyskusję i podjęto uchwałę Podkomitetu w sprawie nowelizacji Europejskiego Kodeksu Partnerstwa kierowaną do Komisji Europejskiej
- dyskutowano także nt. potrzebie nowelizacji Ustawy o zasadach prowadzenia polityki rozwoj, w której niezbędne jest dostosowanie definicji partnerów społecznych i gospodarczych do zapisów wynikających z Europejskiego Kodeksu Partnerstwa i rozporządzenia ogólnego na perspektywę 2021-2027, w której wyszczególnia się partnerów społecznych, gospodarczych oraz partnerów reprezentujących zorganizowane społeczeństwo obywatelskie. Obecne zapisy ustawowe nie są spójne z regulacjami unijnymi.
- Pani Renata Calak, Dyrektor Departamentu Strategii, Ministerstwo Funduszy i Polityki Regionalnej, przybliżyła nam plany MFiPR w kontekście zbliżającej się prezydencji Polski w UE, m.in. planowana jest konferencja w styczniu w Krakowie.
- Pan Maciej Grodzki z Departamentu Strategii Ministerstwa Funduszy i Polityki Regionalnej przybliżył procedurę przeglądu śródokresowego, której poddane będą wszystkie programy krajowe i regionalne w Polsce.
Przypomnę, że bardzo ważne jest, aby w procedurę tę włączyć partnerów, w tym przedstawicieli/-ki partnerów społecznych i zorganizowanego społeczeństwa obywatelskiego. Zakładamy, że część programów będzie musiała być zmieniona, chociaż właściwie trudno mówić o "śródokresie", gdyż dopiero właściwie zaczęliśmy wydatkowanie funduszy z nowej perspektywy unijnej, niemniej jednak procedura przeglądu właśnie rusza i nawet jak nie mamy jeszcze wniosków z ewaluacji to należy zauważyć, iż od czas prac przygotowawczych i konsultacji programów nasza rzeczywistość się zmieniła:
- realnie poznaliśmy co było, a co nie było możliwe do realizacji z Krajowego Planu Odbudowy, - zmierzyliśmy się z pierwszymi konsekwencjami wybuchu wojny w Ukrainie (zmieniły się nasze społeczności, zaangażowanie obywatelskie, wyzwania edukacyjne i społeczne),
- musimy zmierzyć się z celami Europejskiego Filaru Praw Socjalnych, w tym cel dot. przeciwdziałania ubóstwa, zwłaszcza wśród dzieci, a w ślad za tym zrewidować aktualne zapisy programów,
- zmierzyć się z wyzwaniami w zakresie zmian klimatycznych i ochrony środowiska,
- przez długi czas w Polsce nie był spełniony warunek podstawowy, tj. respektowanie Karty Praw Podstawowych UE (KE zaakceptowała spełnienie warunki 29 lutego 2024!), a w związku z tym musimy się zmierzyć z respektowaniem praw i wartości UE, nie tylko jako państwo członkowskie, ale jako potencjalni wnioskodawcy, podobnie jak kwestia dostępności czy równości szans kobiet i mężczyzn musimy przygotować i wesprzeć nasze szkoły, samorząd lokalny, biznes w tym, aby prawa podstawowe były respektowane, a to wymaga dodatkowych nakładów
- dodatkowo widzę za zasadne skorygowanie kierunków interwencji w zakresie budowania potencjału organizacji społ. obywatelskiego, w tym zwiększenia alokacji; - Dyskutowaliśmy też nt. budowania potencjału partnerów z Europejskiego Funduszu Społecznego Plus, gdyż obowiązkiem państwa członkowskiego było przeznaczenie min. 0,25% alokacji na te działania w każdym z programów finansowanych z EFS+. Jakub Schimanek prezentował perspektywę Ministerstwa Funduszy i Polityki Regionalnej w tym zakresie, w tym dotychczas ogłoszone nabory, zaprezentowano też propozycję rozwiązania przyjętego w woj. łódzkim (będzie jeden nabór - wyłoniona zostanie 1 doświadczona organizacja pozarządowa, która będzie dalej udzielać wsparcia merytorycznego i finansowego organizacjom pozarządowym z regionu w formie grantów na kwotę 30 tys. zł)
Miałam przyjemność prezentować propozycje zmian w Programie Fundusze Europejskie dla Rozwoju Społecznego 2021-2027 będące efektem pracy Grupy Roboczej ds. Społeczeństwa obywatelskiego w ramach Komitetu Monitorującego Program FERS, której współprzewodniczę jako przedstawicielka organizacji pozarządowych. W Komitecie Monitorującym FERS reprezentuję Stowarzyszenie Kongres Kobiet. - Zapoznaliśmy się z informacją nt. powoływanych ciał dialogu przy porozumieniach/związkach JST w ramach utworzonych Zintegrowanych Inwestycji Terytorialnych powołanych na terenie Miejskich Obszarów Funkcjonalnych.
Posiedzenia Podkomitetu to doskonała okazja do integracji i wymiany doświadczeń, w szczególności z osobami, które mają różne punkty widzenia i sposoby funkcjonowania. Dodatkowo mieliśmy okazję zobaczyć w Łodzi nie tylko atrakcje i przemianę centrum, ale również "sprawdziliśmy" jak działa przedsięwzięcie dofinansowane z funduszy europejskich 2014-2020. Na koniec podziękowaliśmy Ewie Kulik-Bielińskiej za podjęcie się w imieniu organizacji społ.obywatelskiego prac w prezydium Podkomitetu i przewodniczenie temu gremium przez miniony rok. Teraz przewodnictwo przejmuje strona partnerów samorządowych.
oprac. Iwona Janicka
Podkomitet KUP ds. rozwoju partnerstwa - zdjęcie przedstawia Ewę Kulik-Bielińską trzymającą kwiaty (po lewej stronie) oraz Macieja Kanię - przedstawicieli prezydium Podkomitetu
Printscreen pierwszej strony prezentacji - Przewodnictwo Polski w Radzie UE w I poł. 2025 r.
Printscreen prezentacji. Przegląd śróokresowy - przewidywany harmonogram
Printscreen prezentacji. Proponowane 3 typy interwencji - zmiany rekomentowane w wyniku prac Grupy Roboczej ds. społeczeństwa obywatelskiego Komitetu Monitorującego Program Fundusze Europejskie dla Rozwoju Społecznego 2021-2027
